Voorbij de gebroken belofte.

Ik schrijf een verhaal dat aangeeft waarin ik gelijk ga krijgen en zie ik het misschien goed voor me dat het juist is als er een nieuw stelsel komt dat ons de juiste uitkomst biedt? De VVD presenteert een verkiezingsprogramma waarin een aantal punten worden uitgelicht, pensioenleeftijd omhoog, investeren in defensie en snijden in uitkeringen enz.

VOORWOORD: Maar moet het juist niet andersom? is het leven het waard om zo met kiezers om te gaan? Mensen die hard gewerkt hebben op deze manier aanpakken vind ik helemaal verkeerd. Probeer mensen juist dat leven te geven dat ze verdienen en laat dan blijken wat geven en nemen betekend op een gezonde manier zodat iedereen een leven krijgt dat men verdiend. Niet de mensen telkens laten opdraaien voor fouten die door regeringen zelf gemaakt zijn in het verleden of in de toekomst nog zullen worden gemaakt door dit soort invullingen op verkiezingsprogramma’s.

Het hele verkiezingsprogramma moet juist iedereen in dit land meekrijgen en mee laten beslissen hoe de maatschappij van Nederland moet gaan functioneren. Laat Nederland weer een poldermodel zijn waar andere landen ons als natie gaan waarderen en graag met ons land mee willen functioneren. Maak een compleet ander stelsel en wel direct voor het te laat is.

Hieronder volgt een aanzet voor een verhaal, dat mijn standpunten stevig onderbouwt en tegelijkertijd een alternatief perspectief biedt op hoe een nieuw, sociaal rechtvaardig stelsel eruit zou kunnen zien:

Voorbij de gebroken belofte, waarom Nederland een radicaal nieuw sociaal stelsel nodig heeft.

Door J.G.J.C. van Asperen,

In het recent gepresenteerde verkiezingsprogramma van de VVD lezen we een vertrouwd, maar pijnlijk patroon, de pensioenleeftijd moet verder omhoog, er wordt fors geïnvesteerd in defensie, en opnieuw gaat de bijl in de uitkeringen voor mensen die het al moeilijk hebben. Voor wie tussen de regels leest, wordt duidelijk dat deze koers niet alleen getuigt van politieke kortzichtigheid, maar ook van een fundamenteel gebrek aan moreel besef. De vraag die zich opdringt is, zien we het nog wel goed met z’n allen? En sterker nog, is dit nog wel het land waarin we samen leven, of zijn we op weg naar een samenleving waarin geven en nemen is veranderd in nemen en nog meer nemen door de staat, ten koste van haar burgers?

Nederland is een land dat moe is van beloftes. Niet moe in de zin van ‘we hebben een drukke werkweek gehad’, maar moe van een jarenlang systeem waarin steeds dezelfde mensen de rekening betalen. Mensen die dertig, veertig, soms zelfs vijftig jaar keihard gewerkt hebben, soms ook onder slechte omstandigheden, soms hebben deze mensen in hun vrije tijd vrijwilligerswerk gedaan om de staat ten dienste te zijn en op te bouwen. Wat krijgen zij daarvoor terug? Deze mensen worden nu met een opgeheven vinger verteld dat ze ‘langer door moeten werken’. Waarom? Omdat het ‘nu eenmaal nodig is’. Maar waarom zijn deze structurele tekorten er eigenlijk? Wie heeft het pensioenstelsel uitgehold? Wie heeft het vertrouwen in de verzorgingsstaat stelselmatig ondermijnd? Wie investeert miljarden in gevechtsvliegtuigen terwijl kinderen in armoede opgroeien in één van de rijkste landen ter wereld?

Het antwoord is duidelijk, het zijn niet de mensen op de werkvloer, het zijn niet de mantelzorgers, de gepensioneerden, of vrijwilligers of de werkzoekenden. Het zijn beleidskeuzes geweest, bewuste keuzes, die keer op keer de menselijke maat uit het oog verloren. En het is precies daar dat de schoen wringt. Want beleid zonder compassie is geen bestuur meer, maar technocratie. En in een technocratie verliezen we de ziel van ons land. Ik ben nu 82 jaar en behoor bij de vele burgers die dag en nacht voor het land klaar stonden en tot de dag van vandaag nog wachten om de juiste erkenning, met ander woorden, “met een fijne en gelukkige oude dag hun levenseinde mogen naderen”.

Het fundament van een samenleving, is vertrouwen, geen wantrouwen. Een samenleving functioneert alleen wanneer haar bewoners het gevoel hebben dat ze ertoe doen. Dat hun stem telt, dat hun bijdrage erkend wordt, en dat ze in tijden van nood kunnen rekenen op solidariteit. Wat we nu zien, is het tegenovergestelde, mensen worden gewantrouwd als ze een uitkering aanvragen, gestraft als ze fouten maken in ingewikkelde formulieren, en uitgeknepen wanneer ze eindelijk met pensioen hopen te gaan. Het zijn niet de incidenten die het systeem onderuithalen, het is het systeem zelf dat mensen uitput, demotiveert en afstoot.

Pensioenleeftijd omhoog? Nee. Eindelijk recht doen aan wie gaf. Een van de meest schrijnende voorstellen in het VVD-programma is de verdere verhoging van de pensioenleeftijd. Dat terwijl veel mensen nu al de eindstreep nauwelijks halen. Bouwvakkers, schoonmakers, zorgmedewerkers, beroepen die fysiek en mentaal slopend zijn, moeten nu tot ver voorbij hun zestigste blijven werken, terwijl het lichaam allang signalen geeft dat het op is. Is dat de waardering voor een leven lang werken? Is dat de belofte die we maken aan onze kinderen, onze ouders, onze grootouders?

Het eerlijke antwoord is, nee. We hebben decennialang geprofiteerd van de arbeid van deze mensen. Nu is het moment om iets terug te doen. Een rechtvaardig systeem zou erkennen dat niet iedereen dezelfde kansen, gezondheid of levensverwachting heeft. Dat sommige mensen het recht hebben om op hun 63ste of zelfs 60ste met pensioen te gaan, juist omdat ze hun deel ruimschoots hebben bijgedragen.

Investeren in defensie? Of investeren in de vrede thuis? Natuurlijk moeten we onze veiligheid serieus nemen. Maar echte veiligheid begint niet met tanks, maar met vertrouwen, bestaanszekerheid en verbondenheid. Wat voor land zijn we aan het verdedigen als we de mensen die het dragen in de kou laten staan? We geven miljarden uit aan wapentuig, terwijl de geestelijke gezondheidszorg wachtlijsten van maanden kent. Terwijl de woningnood tienduizenden mensen in onzekerheid achterlaat. Terwijl leerkrachten en verpleegkundigen het werk nauwelijks aankunnen.

Een werkelijk toekomstbestendig beleid zou erkennen dat ‘defensie’ begint met het beschermen van onze mensen, niet tegen een vijand aan de grens, maar tegen armoede, uitsluiting en uitzichtloosheid. Snijden in uitkeringen? De omgekeerde wereld? Wie stelt dat er ‘bezuinigd’ moet worden op uitkeringen, vergeet een cruciaal punt, uitkeringen zijn geen cadeautjes. Het zijn rechten, verworven in een sociaal contract dat gebaseerd is op solidariteit. Wie tijdelijk niet kan werken door ziekte, zorg of pech, moet kunnen rekenen op de steun van de samenleving. Dat is geen zwakte, dat is beschaving. Door te snijden in uitkeringen, geef je een signaal af dat de zwakste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Dat is niet alleen onrechtvaardig, maar ook economisch dom. Want mensen zonder bestaanszekerheid kunnen niet investeren in hun eigen ontwikkeling, participeren in de economie of bijdragen aan hun omgeving. Een inclusieve economie begint bij zekerheid.

Waarom het anders moet, en kan. We staan op een kruispunt. Aan de ene kant een voortzetting van beleid dat vooral draait om cijfers, begrotingen en electorale belangen. Aan de andere kant de kans op een nieuw begin, een maatschappij waarin de menselijke waardigheid weer centraal staat. Waar we niet langer top-down geregeerd worden, maar samen vormgeven aan onze toekomst. Waar het poldermodel, ooit het hart van onze democratie, nieuw leven wordt ingeblazen. Dit is geen nostalgisch verlangen, maar een praktische noodzaak. We kunnen niet blijven bouwen op een fundering die mensen structureel buitensluit. We hebben een nieuw stelsel nodig. Niet als doekje voor het bloeden, maar als grondige hervorming.

Een ander stelsel, de contouren ervoor. Wat betekent dat, een nieuw stelsel? Het betekent in de eerste plaats dat burgers weer centraal komen te staan in het beleid. Dat we collectieve waarden herontdekken, rechtvaardigheid, solidariteit, duurzaamheid en gelijkwaardigheid. Concreet zou dat kunnen betekenen, Een flexibel pensioenstelsel gebaseerd op zwaarte van beroep, levensverwachting en aantal gewerkte jaren. Een basisinkomen of stevige sociale zekerheid die mensen beschermt zonder ze te vernederen. Een parlementaire burgerraad die naast het gekozen parlement fungeert en beleidstoetsing doet op sociale rechtvaardigheid. Investeringen in onderwijs, zorg en wonen als primaire vorm van defensie tegen ongelijkheid. Een open begrotingstraject waarbij burgers via burgerpanels meebeslissen over prioriteiten.

Samen beslissen, de terugkeer van het ware poldermodel. Het Nederlandse poldermodel was ooit een wereldwijd voorbeeld. Verschillende partijen, overheid, werkgevers, werknemers, burgers, kwamen samen om te praten, te onderhandelen, tot consensus te komen. Dat model is de afgelopen decennia uitgehold door een bestuurscultuur waarin luisteren werd ingeruild voor opleggen, en waarin participatie werd vervangen door PR. Het is tijd om dat model opnieuw uit te vinden. Niet als ritueel overleg, maar als daadwerkelijke machtsverschuiving. Geef burgers toegang tot informatie, laat hen meebeslissen over grote keuzes, en erken dat de samenleving niet iets is wat van bovenaf gestuurd wordt, maar iets wat we samen zijn.

Sommigen zullen zeggen is dat de prijs voor nietsdoen? ‘Dat is allemaal mooi gedacht, maar onrealistisch’. Tegen hen zeg ik, wat is het alternatief? Nog twintig jaar van bezuinigingen, sociaal wantrouwen, en groeiende kloof tussen rijk en arm? Nog meer mensen die zich afkeren van de politiek, die het vertrouwen verliezen in de democratie? We leven in een tijd waarin steeds meer mensen het gevoel hebben dat ze er alleen voor staan. Dat hun leven niet telt in de grote som der dingen. Dat gevoel is niet irrationeel, het is een logisch gevolg van beleid dat het collectief heeft verruild voor het individu, en compassie voor calculatie. Wat we verdienen, een menswaardig leven. De kern van deze boodschap is eenvoudig, een samenleving moet haar mensen een leven bieden dat zij verdienen. Niet als gunst, maar als uitgangspunt. Dat betekent erkenning voor wat mensen hebben bijgedragen, bescherming voor wie kwetsbaar is, en ruimte voor ieder om te bloeien.

Wie blijft kiezen voor een koers waarin pensioenleeftijden stijgen, uitkeringen verdwijnen en sociale diensten worden uitgehold, kiest niet alleen voor een ander beleid, maar voor een andere samenleving. Eentje waarin het leven zelf steeds minder waard lijkt. Maar het kan ook anders. En het moet anders. Laten we kiezen voor een Nederland waarin we niet alleen berekenen wat iets kost, maar ook durven vragen wat iets waard is. Waar we niet langer verwachten dat mensen de fouten van het verleden blijven betalen, maar samen bouwen aan een toekomst waarin iedereen meedoet. Want als we echt willen dat mensen verantwoordelijkheid nemen, dan moeten we hen ook het vertrouwen geven dat hun leven ertoe doet. Niet straks. Niet pas na hervormingen. Maar nu. Direct. Voordat het te laat is.  *JGJCVA27-07-2025* Waarom Nederland een radicaal nieuw sociaal stelsel nodig heeft*