Vakantie, maar dan anders.

Het is juli 2025. Vakantietijd. Een periode die ooit synoniem stond voor zorgeloosheid, vrijheid en ontspanning. Voor velen betekende het een ontsnapping aan de sleur, een periode waarin het leven lichter leek en de zorgen even konden worden losgelaten. Maar in deze tijd voelt vakantie voor veel mensen eerder als een verplichting dan een verademing. Er sluimert ongemak. Het weer is extreem, hittegolven, bosbranden, plotselinge weersveranderingen, en de geopolitieke spanningen hangen als een sluier over Europa. Mensen twijfelen. Is dit nog wel vakantie? Is het nog wel de moeite waard?

In mijn jonge tijd, ik herinner mij het nog goed ook al is dit 75 jaar geleden. Een week en dan 5 km fietsen naar de Vorstenbosche bergen en dan ravotten in het zand en van die zandheuvels afrollen. Je ouders zaten ook in het zand op deze zandheuvels samen met andere buren bij elkaar en genoten van deze ontspannenheid. Een week notabene vrij na een jaar hard werken en voor je ouders was dat heel normaal. De jaren daarna begon pas de ontevredenheid en vakbonden roerde zich en werden de vakanties langer en men ging ver weg en spiegelde men bij thuiskomst de ogen uit van de buren die het niet hadden kunnen betalen. Maar er was geen sprake van stres zoals we die nu ervaren. Het leven was heel anders en niet vergelijkbaar er was veel meer rust.

Dit verhaal verteld over het ongemak dat velen voelen in deze vakantietijd van 2025. Ik analyseer waar dit ongemak vandaan komt, wat het zegt over onze samenleving en over onszelf, en hoe we, ondanks alles, kunnen toewerken naar een andere manier van vakantie, van leven zelfs, waarin ontspanning en bezinning weer ruimte krijgen. Misschien is het tijd om vakantie niet langer te zien als “er even tussenuit”, maar als een spiegel van hoe we met onszelf, de wereld en onze verwachtingen omgaan.

Vakantie is altijd meer geweest dan slechts een periode van vrij zijn. Het is een symbool van welzijn, van succes, van het kunnen veroorloven om even weg te zijn. We leven in een maatschappij waarin vakantie bijna een plicht is geworden voor iedereen. Iets om over te kunnen vertellen, om het op sociale media te laten zien waar we geweest zijn, om bij te blijven in het competitieve spel van geluk en vrijheid. Maar anno 2025 botst die droom met de realiteit. De geboekte vakantie blijkt vaak minder idyllisch dan verwacht. Sommige hebben ook geluk als zij juist op een goede plek en land zijn geweest.

Op veel plekken is het veel te warm om buiten te zitten, laat staan iets te ondernemen. Bosbranden in Zuid-Europa zorgen voor evacuaties, rookwolken en angst. Sommige gebieden zijn afgesloten, andere kampen met drinkwatertekorten. Reizigers die dachten te kunnen ontspannen, vinden zich terug in een omgeving die eerder onveilig is dan vredig aanvoelt.

Ook in Nederland en België zijn de zomers ongekend warmer geworden. Wie dacht dichter bij huis rust probeert te vinden in een tent of caravan, komt bedrogen uit. De hitte is drukkend, campings zijn overvol, onrustig, en de sfeer is soms gespannen. De files op de snelwegen zijn eindeloos en wie met het vliegtuig reist, ondervindt vertragingen, stakingen of extra kosten voor handbagage. Vakantie, zo lijkt het, is niet langer een garantie voor rust. Een groot deel van het vakantiedrama speelt zich niet af op reis, maar in ons hoofd. Voor veel mensen begint de vakantie met stress. De druk op het werk neemt toe vlak voor vertrek. Er moet nog van alles af, collega’s moeten worden ingewerkt, de out-of-office moet worden ingesteld, de koffers moeten nog gepakt worden, we werken allebei en hebben nog weinig tijd over, huisdieren geregeld, adressen gecontroleerd. En dan, op het moment dat je de deur achter jou dichttrekt en de eigenlijke “vakantie” begint, komt er geen rust, maar juist onrust.

Wat als de vakantie niet oplevert wat je had gehoopt? Wat als je kinderen ruzie maken, je partner moppert, je hotel tegenvalt, het reisbureau jou en je familie heeft bedonderd met verkeerd ingevulde tickets, of de regen valt met bakken uit de hemel en zit je vaak binnen of in tent of caravan? Opgesloten met je hele gezin in een kleine ruimte. Het contrast tussen de verwachting en de werkelijkheid is pijnlijk. Vakantie is daarmee niet langer een vrije ruimte, maar een project dat moet slagen. En als het faalt, voelen we ons nóg vermoeider dan voor het vertrek toen jij de deur achter je dichttrok toen je op vakantie ging.

Bovendien kampen veel mensen met ‘psychologische residu’, de opgebouwde spanning van maanden hard werken. Die spanning laat zich niet zomaar loslaten. Het duurt dagen, soms weken, voor de geest echt tot rust komt. Maar zoveel tijd is er vaak niet. En zo keren mensen terug van vakantie met het gevoel dat ze nauwelijks zijn bijgekomen of uitgerust, of erger nog, dat het hele gedoe eigenlijk niet de moeite waard was. Het ongemak van de vakantie van 2025 heeft ook te maken met de bredere wereldcontext. De oorlog in Oekraïne sleept zich voort en werpt een schaduw over Europa. Spanningen elders in de wereld, van Taiwan tot het Midden-Oosten, zorgen voor onrust en onzekerheid. Zelfs in veilige landen wordt gerept over ‘veiligheidspakketten’ en adviezen om noodrantsoenen mee te nemen op je reis.

De klimaatcrisis is al lang geen abstract gegeven meer. De extremen zijn voelbaar. De regen komt plotseling, heftig en verwoestend naar beneden. Hittegolven zorgen voor gezondheidsrisico’s. Het gevoel van controle over de omgeving verdwijnt. We kunnen niet langer rekenen op een rustige zomervakantie in Toscane of een frisse avond op de camping. De natuur houdt zich niet meer aan ons vakantieschema. Daarbovenop komt de angst voor criminaliteit. In sommige vakantielanden neemt de kans op diefstal of beroving toe. En ook op vakantieparken dichter bij huis gebeuren incidenten. Mensen voelen zich minder veilig, minder beschermd. Het idee van vakantie als een veilige haven brokkelt af.

Het is verleidelijk om de schuld voor deze malaise bij de buitenwereld te leggen, bij het klimaat, bij politici, bij luchtvaartmaatschappijen of bij het noodlot. Maar, zoals de inleiding van deze beschouwing stelt, komt veel van dit ongemak voort uit onze eigen houding. We zijn verslaafd geraakt aan controle, comfort en consumptie. We willen altijd meer, verder, beter, en dat geldt ook voor vakantie. De massale vliegreizen, het jagen op goedkope tickets, de dwang om elk vrij moment te vullen met ervaringen, zijn onderdeel van een systeem dat ons zelfbeeld voedt maar ons welzijn ondermijnt. We hebben vakantie tot een prestatie gemaakt. Een ‘geslaagde’ vakantie moet uniek zijn, Instagramwaardig, goed gepland en maximaal benut. En in dat streven verliezen we de essentie: rust, reflectie en eenvoud. Daarnaast heeft onze levensstijl bijgedragen aan de wereldproblemen die ons nu raken. De klimaatcrisis is niet iets wat ons ‘overkomt’, maar iets wat we met ons gedrag versterken. We rijden met de auto voor elk wissewasje en voor elk metertje, consumeren op grote schaal, vliegen voor een weekendje weg. De wereld raakt uitgeput, en wijzelf ook.

Toch is dit verhaal geen pleidooi voor somberheid of gelatenheid. Juist in deze ongemakkelijke werkelijkheid schuilt een kans: de mogelijkheid tot herbezinning. Wat betekent vakantie eigenlijk voor ons? Wat zoeken we werkelijk? En kunnen we ons idee van rust, ontspanning en vrijheid opnieuw vormgeven? Een eerste stap is het durven loslaten van verwachtingen. Niet elke vakantie hoeft een droomvakantie te zijn. Soms is thuisblijven, een boek lezen in de tuin, wandelen in het bos of logeren bij familie of vrienden net zo waardevol als een reis naar een exotisch land. Vakantie is geen consumptiegoed, maar een mentale ruimte. Hoe we die ruimte invullen, bepaalt of we tot rust komen, niet de locatie of het budget.

Daarnaast kunnen we zoeken naar eenvoud. Een vakantie hoeft niet vol gepland te zijn. Integendeel: ruimte voor verveling, voor spontane ontmoetingen, voor nietsdoen, is essentieel voor herstel. De Franse filosoof Pascal schreef al: “Alle problemen van de mens komen voort uit het feit dat hij niet in staat is rustig in een kamer te zitten.” Misschien is dat precies wat we moeten leren: weer kunnen zijn, zonder voortdurend te moeten. Ook het zoeken naar nabijheid kan helpen. In plaats van ver reizen, kunnen we de schoonheid van het lokale herontdekken. Nederland en omringende landen bieden volop natuur, cultuur, rust. Door dichter bij huis te blijven, verminderen we onze ecologische voetafdruk en vergroten we ons gevoel van verbinding met de omgeving.

Tot slot is er ruimte voor gemeenschap. Vakantie hoeft geen individuele ontsnapping te zijn. Samen reizen, koken, delen, of dat nu met familie, vrienden of vreemden is, zorgt voor verbinding, en daarmee voor echte ontspanning. De tegenkracht van het egoïstische moeten, is het gedeelde mogen. Misschien is het tijd om het concept van vakantie helemaal te herzien. In plaats van vakantie als pauze van het leven, kunnen we proberen het leven zelf rustiger, menselijker en zinvoller in te richten. Waarom zouden we maandenlang rennen, stressen, presteren, om dan in drie weken tijd te moeten ‘ontstressen’? Wat als we in plaats daarvan elke week ruimte maken voor rust, bezinning en echte aandacht?

Dit vraagt om maatschappelijke keuzes, bijvoorbeeld kortere werkweken, minder prestatiedruk, meer groene ruimte, maar ook om persoonlijke moed. De moed om uit de tredmolen te stappen. De moed om nee te zeggen tegen verwachtingen. De moed om tevreden te zijn met minder, maar dan wel met rust, tijd en aandacht. De vakantie van 2025 zou wel eens een kantelpunt kunnen zijn. Een moment van collectief besef dat het anders moet, en ook anders kan. Dat we niet méér moeten willen, maar juist minder. Dat geluk niet ligt in tropische stranden of vijfsterrenhotels, maar in het durven loslaten.

Het ongemak van de vakantietijd in 2025 is reëel. Het is het resultaat van een wereld die uit balans is, ecologisch, sociaal en persoonlijk. Hittegolven, oorlogsdreiging, stress, onveiligheid, het zijn symptomen van die onbalans. Maar wie goed kijkt, ziet in dit ongemak ook een kans. Een uitnodiging tot herwaardering. Tot eenvoud. Tot rust. Als we durven loslaten, onze verwachtingen, ons moeten, onze controlezucht, kan vakantie opnieuw iets waardevols worden. Een ruimte voor herstel, voor reflectie, voor verbondenheid. En misschien zelfs, een voorbode van een ander soort leven. Niet gehaast, niet opgejaagd, maar geworteld, aandachtig en vrij.

We hebben de wereld deels in deze toestand gebracht door onze keuzes. Maar dat betekent ook dat we de weg terug kunnen kiezen. Stap voor stap. Keer op keer. Te beginnen met deze zomer. Misschien wordt dat ongemakkelijke vakantiegevoel wel het begin van iets nieuws, iets goeds. *JGJCVA16-07-2025*Vakantie, maar dan anders*